18 maja (środa) o godz. 18:00 zapraszamy do filii nr 7 (pl. Matki Teresy z Kalkuty 8) na wykład Waldemara Witka z pracowni terenowej Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Szczecinie na temat młynów i wiatraków zbudowanych w województwie zachodniopomorskim. Wstęp na spotkanie jest bezpłatny. Partnerem wydarzenia jest Fundacja Ścieżkami Pomorza.

Po prelekcji odbędzie się projekcja krótkiego filmu, zrealizowanego przez Fundację Baltic Natura w ramach projektu „Młyny i wiatraki- nasze wspólne dziedzictwo kulturowe na pograniczu polsko- niemieckim”. Projekt ten był dofinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu państwa (Fundusz Małych Projektów w ramach Programu Współpracy Interreg V A Meklemburgia-Pomorze Przednie/Brandenburgia/Polska w Euroregionie Pomerania).

Partnerami projektu były organizacje :
Mühlenvereinigung Berlin-Brandenburg e.V.,
Mühlenverein Mecklenburg-Vorpommern e. V.

W regionie zachodniopomorskim najważniejsze elementy kulturowe (i zabytkowe) znajdują się wzdłuż rzek. Praktycznie w każdej wsi, czy w historycznej panoramie miast występowały młyny i wiatraki, co zostało udokumentowane w przekazach kartograficznych i ikonograficznych.

Zachowane obecnie historyczne obiekty młyńskie (łącznie z otoczeniem) podlegają w dużej części ochronie konserwatorskiej, na podstawie wpisu do rejestru zabytków lub włączone są do wojewódzkiej, bądź gminnej ewidencji zabytków. Są to z reguły budynki o XIX i XX-wiecznej metryce, murowane i ryglowe, z elementami historycznego wyposażenia znanych niemieckich (np. Miag i Wetzig).

Najokazalej prezentują się młyny wodne, które – niestety – w wielu przypadkach zostały zaadaptowane do innych funkcji. Na tym tle wyróżnia się zespół młyna wodnego w Gryficach, wzniesiony w okresie poł. XIX – l. 30. XX w., złożony z młyna właściwego (z ok. 100 letnim wyposażeniem), spichlerza, urządzeń wodnych (jazy, zastawki, turbiny) oraz domu młynarza. Dawne młyny wodne zostały zaadaptowane na: hotele (np. Stargard Szczeciński), obiekty agroturystyczne (np. Marianowo), lub domy mieszkalne (Dargomyśl).

Trudno sobie wyobrazić historyczny widok wsi zachodniopomorskiej bez wiatraka. Do XIX wieku dominowały drewniane wiatraki „koźlaki”, a następnie upowszechniły się murowane (cylindryczne) wiatraki „holendry”
W wielu miejscowościach zachowały się dawne (zużyte) kamienie młyńskie, wbudowane w wieże kościołów (Sianów, Ostrowice) jako wyraz szacunku dla chleba, a także są elementem małej architektury na wiejskich placach.

Waldemar Witek

Etnograf, główny specjalista w Narodowym Instytucie Dziedzictwa,
kierownik Pracowni Terenowej w Szczecinie
Absolwent UAM w Poznaniu

Autor i współautor dokumentacji konserwatorskich dotyczących zabytkowej architektury (sakralnej, ludowej, rezydencjonalno-folwarcznej, przemysłowej i wojskowej), studiów krajobrazu kulturowego do planów zagospodarowania przestrzennego, programów opieki nad zabytkami, gminnych ewidencji zabytków, projektu „Żywy skansen Słowino”.

Prelegent na międzynarodowych konferencjach: „ANITKON” „Dzieje Wsi Pomorskiej”, „Spotkania Trzebiatowskie”, „Historia i Kultura Ziemi Sławieńskiej”, „Zamki i rezydencje na Pomorzu”, „Henrykowskie Dni w Siemczynie”, „Nadodrzańskie Spotkania z Historią”.